Adenoma hipofize i hipertenzije

Ivo Trogrlić, Dragan Trogrlić Hitovi: U prethodnim tekstovimaopisali smo prolaktinom i somatotropinom  kao dva najčešća funkcionalna tumora hipofize.

Centralni diabetes insipidus Gigantizam i akromegalija Ova stanja su posljedica pretjeranog lučenja HR hipersomatotropizamkoji je skoro uvijek posljedica adenoma hipofize.

Od ostalih funkcionalnih tumora opisat ćemo još kortikotropinom, jer se preostala dva tumora gonadotropinom i tireotropinom pojavljuju izuzetno rijetko. Kortikotropinom je tumor koji adenoma hipofize i hipertenzije razvija iz kortikotropnih ćelija hipofize. Uloga kortikotropnih ćelija je izlučivanje hormona adrenokortikotropina u daljem tekstu ACTH koji kontroliše rast i funkciju nadbubrežnih žlijezda, tako da pojačano izlučivanje ACTH iz tumora hipofize uzrokuje rast nadbubrežnih žlijezda slika 1 i pojačano izlučivanje hormona koje one proizvode, prije svega kortizola.

Prolaktinomi

Povaćano izlučivanje hormona kortizola ima različite uzroke i sindrom koji nastaje zbog hipersekrecije kortizola od strane nadbubrežnih žlijezda naziva se Kušingov Cushingov sindrom. Prepoznavanje simptoma Kušingovog sindroma je važno, ne samo zbog pravovremenog dijagnosticioranja tumora hipofize kao mogućeg uzroka, nego i zbog toga što jedan broj karcinoma drugih tkiva takođe izlučuje ACTH što je često prvi znak prisustva ove bolesti.

Kušingov Cushingov sindrom Pod Kušingovim sindromom medicina podrazumjeva svako stanje u kojem je organizam dugotrajno izložen pojacanom djelovanju hormona nadbubrežnih žlijezda. Kortizola, kao najvažniji hormon nadbubrežnih žlijezda, danas ima široku primjenu u medicini. Koristi se kod autoimunih oboljenja, alergija, nekih kožnih bolesti, upala, a kako ima imunosupresivno djelovanje smanjuje imunitetdanas je nezamjenjiv nakon transplantacije organa, jer smanjuje imuni odgovor i omogucuje organizmu da prihvati transplantirani organ.

Upotreba kortizola ima i svoje kontraindikacije, a najvažnija je pojava Kušingovog sindroma, tako da je danas najcešci uzrok ovog sindroma upotreba hormona kortizola u terapijske svrhe. Pojedini tumori koji ne pripadaju endokrinom sustavu takode mogu da proizvode ACTH ektopicno lucenje hormona.

Adenoma hipofize i hipertenzije osobina cesto se surece kod karcinoma jajnika, gušterace, pluca, štitnjace, crijava, timusa, a ponekad i kod karcinoma prostate. Posljedice lucenja ACTH iz ovih karcinoma je pojacana produkcija kortizola iz nadbubrežnih žlijezda i pojava Kušingovog sindroma. Na prisustvo ovih karcinoma cesto ukazuje i pojacano tamnjenje kože.

Uzrok tome je cinjenica da se ACTH poslije odredenog vremena pod uticajem enzima cijepa na MSH hormon stimulacije melanocitašto stimuliše melanocite iz kože prizvode pigment melanin koji potice tamnjenje kože. Kako je izlucivanje ACTH iz ovih karcinoma cesto puno vece nego ono koje proizvodi adenom hipofize i tamnjenje kože je izraženije što može biti prvi znak prisustva ovih zlocudnih tumora.

Nefunkcionalni tumori hipofize

Kušingov sindrom koji nastaje neovisno o izlucivanju ACTH iz hipofize susrecemo kod nekih tumora same nadbubrežne žlijezde. Najcešce su to dobrocudni tumori adenomi kore nadbubrežnih žlijezda, a nerijetko i karcinom nadbubrežne žlijezde pojacano izlucuje kortizol.

Pituitarna žlijezda ili hipofiza odgovorna je za izlučivanje i regulaciju hormona iz perifernih endokrinih organa — štitnjače, nadbubrežne žlijezde, spolnih žlijezda. Njena aktivnost je pod utjecajem hipotalamusa.

Slika 1 nadbubrežne žlijezde Kušingova bolest Kušingova bolest danas se izucava kao poseban entitet u sklopu Kušingovog sindroma, a definiše se kao pojacano izlucivanje ACTH iz hipotalamo-hipofizne regije uslijed prisustva funkcionalnog tumora koji se razvio u ovoj regiji. Najcešce se javlja u žena izmedu 20 i 50 godina, dok se kod muškaraca rijetko dijagnosticira. Povišena razina kortizola cesto je pracena i visokim vrijednostima muških spolnih hormona koje osim testisa kod muškaraca proizvode i nadbubrežne žlijezde kod oba spola.

Cushingov sindrom

Simptomi se razvijaju postepeno tako da se bolest dijagnosticira relativno kasno. Visoke vrijednosti kortizola udružene sa pojacanom produkcijom muških spolnih hormona kod žena izazivaju neplodnost, neredovne menstruacije, pojavu akni i dlakavost, dok kod muškaraca Kušingova bolest izaziva impotenciju, adenoma hipofize i hipertenzije testisai smanjenu produkciju testosterona iz njih.

Cesto je prvi simptom bolesti debljanje sa nagomilavanjem masnog tkiva na licu facies lunatavratu i u predjelu stomaka slika 2. Kako kortizol dovodi do pojacane razgradnje bjelancevina dolazi do propadanja mišica ruku i nogu, koža se tanji, izražena je slabost stjenki kapilara što se manifestuje modricama po tijelu koje nastaju adenoma hipofize i hipertenzije najmnjem pritisku.

Na koži trbuha ispod pazuha i na dojkama javljaju se strije slika 3 kao posljedice defekta potkožnog tkiva.

Kušingova bolest i kortikotropinom

Ovisno o razini kortizola kod oboljelih su cesti i psihicki poremecaji. Obicno se radi o depresiji nesanici ili smaljenoj koncentraciji, a ponekad su prisutne halucinacije i sklonost samoubistvu.

Ako su ove pretrage dale dvojbene rezultate, bolesnika treba hospitalizirati radi određivanja kortizola u ponoć, što je obično završna adenoma hipofize i hipertenzije. Bolesnici s Cushingovim sindromom ponekad imaju uredne jutarnje vrijednosti, ali ne pokazuju dnevno sniženje, pa su ponoćne vrijednosti iznad normalnih, kao i ukupno 24 h izlučivanje kortizola. Alternativno bolesnik može uzorkovati slinu kod kuće i čuvati je u hladnjaku do sutrašnjeg dana.

Šecerna bolest se otkriva kod cetvrtine bolesnika, a cesto je prisutna hipertenzija koja je jedan od glavnih uzroka smrti oboljelih od Kušingove bolesti.

Dijagnoza bolesti se postavlja laboratorijskim pretragama a potvrduje magnetnom rezonancom MR. Medikamentno lijecenje rijetko se koristi, a kad se adenoma hipofize i hipertenzije cini onda je to ili priprema za operaciju, ili nastavak lijecenja nakon neuspješnog kirurškog zahvata. Od alternativnih nacina lijecenja spomenut cemo biljne preparate za adenom hipofize koji su opisani na ovoj web stranici.